مشکلات نظری طرح آزادی در اندیشه اسلامی
نویسندگان
چکیده
مقاله حاضر، برخی مشکلات طرح آزادی در تفکّر اسلامی را مورد ارزیابی قرار میدهد. نگاه مؤمنانه به آزادی، یکی از مهمترین عناصر تفکری است که بنیاد ارزشی و مبانی مذهبی «نظام جمهوری اسلامی ایران» را تشکیل میدهد.(1) اما رهیافت اسلامی به آزادی، در شرایطی که جمهوری اسلامی ما ـ بنا به ضرورت تاریخی ـ بر میراث کهنی از سنّت اقتدار در اندیشه و عمل تکیه دارد، مشکلات دوگانهای دارد: 1 ـ نخست آنکه، الهیات اسلامی، با توجّه به جامه اقتدار گرایانهای که بویژه در حکمت عملی و زندگی سیاسی پوشیده بود، قرنها است که بسیاری از نصوص دینی ناظر به آزادی، عقلانیّت و مسؤولیت فردی را به حاشیه رانده و مورد غفلت قرار داده است. در چنین شرایطی، هر گونه تلاش برای تفسیری روشن از مفهوم آزادی در نصوص دینی، به این لحاظ که مسبوق بر نظریات و تأمّلات پیشین نبوده و به تعبیر ابن خلدون، سندی مستمر در تحقیقات عالمانه ندارد، با مشکلات، سردرگمیها و شرمساریهایی مواجه میشود. 2 ـ ثانیا، حضور همین سنّت اقتدارگرایانه در الهیات اسلامی، با توجّه به مجموعهای از پیش فرضها، نظریهها و سلیقه هایی که تولید میکند، مانع از آن میشود که آزادی، در «مرکز معنا» و کاوشهای دین شناسانه در باب سیاست قرار گرفته و گامی مؤثر در تأسیس یا بسط نظریهای درباره الهیات آزاد منش، فردگرا و مردم سالار شروع شود. بر عکس، سنّت اقتداری با توجه به انرژی نهفتهای که دارد، ممکن است ابزار نیروهای سیاسی خاصّی قرار گیرد.
منابع مشابه
انقلاب اسلامی و آزادی اندیشه و عقیده
دیدگاه اعلامیه حقوق بشر که زاییدة فلسفه‌های سیاسی سده‌های هفدهم و هجدهم میلادی است ــ هر چند آنها هم ریشه در حقوق طبیعی دارندــ به طور مؤکد بر آزادیهای اندیشه و عقیده تأکید دارد و خواستار به اجرا گذاشته شدن آن در جوامع جهانی است. شکل‌گیری انقلاب اسلامی در عصر اخیر با ماهیتی ایدئولوژیکی و دینی این سؤال را در اذهان پدید آورد که آیا اسلام و به تبع آن انقلاب اسلامی با آزادی اندیشه و عقیده سر سا...
متن کاملنگرشی فراگیر به آزادی سیاسی، در اندیشه اسلامی
هدف پژوهش حاضر فهم جامع و نگرش فراگیر اندیشه سیاسی اسلام از آزادی سیاسی است. روش پژوهش توصیفی – تحلیلی بوده و نتایج نشان داد، در اندیشه سیاسی اسلام و منطق الهی، همۀ ساحتهای درونی و بیرونی آزادی سیاسی در نظر گرفته میشود و تاکید شده است که اگر انسان از درون، گرفتار بندهای نفسانی باشد، تجربۀ آزادی سیاسی را به طور کامل نخواهد داشت و امکان دارد که در دام ثروت و قدرت گرفتار شده و با افسون آن دو، از...
متن کاملپیشینهشناسی رابطه آزادی اندیشه و ارتداد در اندیشه معاصر
رابطه آزادی اندیشه و ارتداد بحث نوپایی است که مطالعات نظام‌مندی در این باره انجام نشده است. با این حال میتوان رد پایی از این مطلب را در آثار اندیشمندان اسلامی یافت. پژوهش حاضر با جمعآوری و جمعبندی نظرات دوازده تن از اندیشمندان معاصر در باب رفع تنافض ظاهری بین دفاع اسلام از آزادی اندیشه و جعل حکم اعدام برای مرتد، کوشیده است تا پیشینه روشنی از این بحث ارائه دهد. اندیشمندانی که نظرات ای...
متن کاملمبانی نظری مقیاس های دینداری در اندیشه اسلامی
مقیاس هایی که امروزه در روانشناسی دین برای ارزیابی چند و چون دینداری فرد و جامعه فراهم آمده و در سطح بین المللی از آن استفاده می شود، بر اساس مبانی فرهنگی و علوم انسانی مغرب زمین فراهم آمده و از این رو، به کارگیری آن در جامعة اسلامی ایرانی ما، برای دست یابی به وضعیت دینداری آحاد جامعه، ناموجه است. این مقاله می کوشد با بررسی حقیقت دینداری و بیان پاره ای از مبانی اسلامی لازم الرعایه در این خصوص گ...
متن کاملمنابع من
با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید
عنوان ژورنال:
فصلنامه علمی پژوهشی علوم سیاسیناشر: دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
ISSN
دوره 2
شماره سال دوم - شماره هفتم - زمستان 78 1999
میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com
copyright © 2015-2023